7. (...) Anno illo rex in partibus Italie commoratus mortis periculo est preventus; quo profecto illo tempore caruisset, si beati Heriberti Coloniensis archiepiscopi monitis obtemperare voluisset. Mortis autem illius occasio haec fuit. Ante quinquennium, dominice incarnationis videlicet annum nongentesimum nonagesimum sextum, rex ad mititgandam sevitiam Crescentii Romam venit, et tumultu oborto decenter sedato, Brunone papa defuncto, Brunonem cognominatum Gregorium, Ottonis ducis filium, in sedem eius locavit et ab eo imperialem unctionem accepit.
Imperatore autem Romam egresso, proximo anno consiliante Crescentio Iohannes Placentius episcopus contra velle imperatoris sedem apostolicam invasit. Unde iterum imperator Romam veniens proximo anno predictum Iohannem invasorem cecatum et nasu truncatum deposuit et Crescentium cum XII suis decollatum ante Urbem suspendi iussit. Bruno autem, qui et Gregorius, ab eo restituitur; sed post discessum eius a Romanis expulsus ac deinde veneno peremptus, postquam annos ferme duos et menses novem Romanam ecclesiam rexerat, quarta idus Martii moritur, eique Gerbertus, qui et Silvester dictus est, successor eligitur.
Rex ergo cum isto Silvestro papa natali Domini Tudertine celebrato, cum confusionem tam in beati Petri ecclesia quam in re publica factam decenter composuisset, incidit in insidias mulieris male, eius videlicet, cuius virum Crescentium sibi rebellantem captum iusserat capitalem subire sententiam; quam forme elegantissime nimis insipienter thoro suo socians, ab ea non precavens, quamvis a sancto viro Heriberto sepius esset ammonitus, veneno intra cubiculum dormiens infectus est. Qui sequenti die beato Heriberto pestem, quam perceperat, confessus, cum se mori sensisset, ut corpus suum Aquisgrani sepeliendum transferret, petiit; et sic Paternum ingressus cum generali omnium dolore IX. kal. Februarii obiit.
Ante successionem autem futuri principis confusum est regnum nimis, insonuitque inter principes tempestas valide commotionis propter ambitionem inanis dominationis. De quibus Ekkihardus marchio, usurpator regni, Palithi interfectus occubuit, et Conradus, unus de primoribus, regno expulsus aliquamdiu ab eo exulavit. Herimannus quoque, dux Suevie, non expers fuit tante discordie; qui dum ipse regnare voluit, electioni generali impedimento fuit. Quidam etiam princeps Bruno nomine regni fastigium optinere voluit; sed effectu carens, multis votis eius non faventibus et precipue beate memorie Berenwardo Hildinesheimensis ecclesie episcopo, in hominibus et bonis eius multa mala intulit.
Sed serenante altissimo et mediante Willigiso Magontiensi archiepiscopo Heinricus dux Baioaricus, secundum seculi dignitatem locupletissimus, et litterarum studiis non tenuiter instructus, et quod his maius est vir in omni perfectione ecclesiastica precipuus, eligitur; et redditis regalibus a sancto Heriberto Coloniensi archiepiscopo, qui ideo electioni non interfuit, quoniam in humando corpore defuncti principis occupatus fuit, Magontie dominica octava pentecostes a Willigiso, eiusdem civitatis archiepiscopo, ordinatur.
8. Eodem anno, novo rege natalem sancti Laurentii in civitate Patherbrunnensi celebrante, domna Chunigunda, ipsius ut putabatur uxor, re autem vera castitatis emulatione soror a predicto Willigis Magontiensi archiepiscopo inibi regie consecrationis dominium adinvenit; quod eidem ecclesie in augmentum honoris et provectum magni decoris Dei misericordia provenit.
9. Meinwercus autem novo regi tam carnis propinquitate quam vite sinceritate iam dudum notissimus, de karo fit karissimus, factusque est ei in negotiis publicis et privatis comes irremotissimus. Rex autem non habens nec habere disponens liberos, ecclesiarum Dei exaltationi continue invigilavit, et eternitatis flagrans desiderio temporalia bona pro acquirendis eternis liberali manu eis erogavit. (...)
(...)
21. Proximo anno expeditionem in Italiam rex iturus, ut cesaris consecrationem a domno apostolico perciperet, in castello, quod Grona dicitur, convenire principes mandavit et VIII. kal. May de statu regni inibi cum eis necessaria tractavit.
Episcopus autem Meinwercus cum rege expeditionem iturus eclesie sue penuria conquesta itineris expensam labori suo congruam instanter petiit et interventu Chunigunde regine, Heriberti Coloniensis archiepiscopi, Athalbaldi Traiectensis, Thiderici Mimigardevordensis, Thiederici Metensis, Wicgeri Verdensis, Berenwardi Hildenesheimensis, Thietmari Osnebrucgensis, Herici Havelbergensis Berneshusun, situm in pago Lisga, in comitatu Udonis comitis, optinuit; tali precepto sibi ecclesieque sue cum eo et de eo dato, ut quicumque ipsum episcopum vel aliquem successorum eius super eo molestare, inquietare aut divestire presumeret, perpetuo anathemate condemnatus C libras componeret, L regie camere, L eidem ecclesie.
(...)
26. Cum autem episcopus inibi cum rege aliquamdiu moratus de lue gravissime mortalitatis, que immanissime exercitum depopulabatur, mestus esset, accessit ad eum quidam Romanorum consilians ei, ut pro suorum incolumitate aliquam se venerationem in terra sua facturum sancto Alexi voveret. Qui ilico sublatis ad celum manibus et oculis se monasterium honori et amori eius congruum facturum, si suis precibus suorum incolumitatem a Deo optineret, sinceriter vovit et se eius meritis a Deo exauditum suorum omnium iumentorum et hominum incolumitatis receptione et conservatione veraciter probavit.
Novus autem imperator omnia, quae volebat, a domno apostolico impetrans, consolatione eius et benedictione in Domino confortatus, Alpes Penninas transcendit et Papiam rediens sanctum pascha ibidem feriavit.
(...)
165. Anno proximo imperator cum exercitu contra Bernhardum ducem Saxonie ad castellum Scalcaburg perrexit ibique mediante domno Meinwerco episcopo cum amicis suis in pace omnia constituit.
Septimo decimo autem kal. April. imperator Goslariam veniens interventu ac peticione Cunigunde imperatricis auguste et episcoporum Adalbaldi Traiectensis, Meinwerci Patherbrunnensis, Everhardi Bavenbergensis et Godefridi ducis abbatiam Lisbern sitam in pago Driene, in comitatu Herimanni comitis Thiederico Mimigardevordensis ecclesie episcopo suisque successoribus tali modo contulit, ut ipsius ecclesie episcopi in predicto loco imperiale auctoritate exinde servitium Dei ordinandi penes divinum amorem atque timorem liberam facultatem haberent et de advocatis in predicto loco secundum voluntatem eorum advocatiam in ipsorum militia, iuxta quod illis melius visum fuerit, ad utilitatem ipsius Lisbernensis ecclesie agerent et ordinarent.
Eodem loco et anno, proxima XIII. kal. April., sabbato ante palmas, interventu Cunigundae imperatricis, episcoporum quoque Geronis, Unuwani, Arnoldi, Dietrici, Hiltiwardi et Erici optimatumque regni Bernhardi ducis, Sigifridi, Herimanni, Ekkihardi comitum consilii ventilatione abbatiam Sceldize, sitam in pago Wessaga, in comitatu Fritherici comitis, episcopo Meinwerco dedit.
In proximo pascha domnus apostolicus Benedictus, ab imperatore et universis principibus Bavenberge gloriosissime susceptus, secundum sponsionem suam ipsius ecclesie novellam plantationem visitavit et VIII. kal. May basilicam in honore sancti Stephani protomartiris consecrans preciosissimis reliquiis, que ibi conservantur, adornavit. Ubi inter missarum sollempnia adoperatione XL episcoporum et unanimi consensu principum episcopatum illum ab omni seculari potestate liberum esse constituit et cuncta, que pontificali dignitati et utilitati congruebant, presentie sue auctoritate et privilegii sui attestatione bannique sui firmitate roboravit.
Episcopus ergo Meinwercus gaudii sui in Domino de ecclesie commisse promotione apostolicum partificem fore cupiens, quanta bona imperator ei contulisset, innotuit et, ut eius interventu ampliora percipere mereretur, suppliciter expetiit. Cui annuens paterne pietatis devotio fuit ei apud imperatorem precum suarum optentu non minimo amminiculo, ut postmodum magnarum rerum approbavit larga exhibitio. (...)
(...)
180. (Episcopus autem Meinwercus) monasterium inchoatum consummare accelerans sanctuario testudinato imperatorem in nativitate Domini Patherbrunno invitavit et sperans eum imperiali magnificentia aliqua daturum predia in presentia eius hoc dedicare proposuit. Ex inopinato autem sanctuarium casum ipsius ecclesie futurum presignans cecidit, et ita episcopo domi forisque negotiis regni multipliciter occupato monasterium hoc usque ad annum dominice incarnationis MXXXI indedicatum permansit.
181. Invitatus autem imperator adventum suum denuntiavit episcopo, precipiens necessaria suo preparari balneo. Episcopus autem per omnes curtes suas dominicales agnas fetas occidi faciens de velleribus agnorum infra uterum earum inventorum pelles fieri mandavit, quibus pallio novo adopertis et gulis martherinis in circuitu ornatis imperatorem post balneum vigilie vestivit. Magnates autem regni, qui plures aderant, accedentes pallium consideraverunt et rem, ut suspicati erant, deprehendentes imperatori innotuerunt. Qui advocato episcopo, cur pelles ovinas sibi dedisset, inquisivit et honoris ac amoris ignarum dignitatisque Romani imperii eum oblitum proclamavit.
Episcopus autem optimum genus indumenti cuique ordini, conditioni et dignitati conveniens se dedisse asserens mercatores advocavit eosque per gratiam suam hac de re contestatos eorum testimonio, que dixerat, vera approbavit. Et accedens ad imperatorem: "Ego", inquit, "Heinrice, pro corpore tuo mortali vestiendo pauperem beate Marie semper virginis episcopatum, a te mihi collatum, devastavi; canonicos eius, villicos et mendicos de velleribus ovium occisorum fovendos, de lactis eorum copia cibique varii alimonia alendos fraudavi et spoliavi, cuius mali coram Deo reus tu eris, si non velociter et pleniter ecclesie ablata restitueris." At imperator arridens: "Ego", inquam, "si quem defraudavi vel mei causa defraudatum novi, reddam quadruplum"; et sic pro huius dampni restitutione contulit ei predium in Steini.
182. Cantatis autem vesperis in sacris vigiliis misit imperator cifum suum mirifici operis cum sicera episcopo, commendans et precipiens nuncio, ut non rediret visurus faciem suam sine cipho. Episcopus autem condigna gratiarum actione missa suscipiens diutina et varia verborum altercatione et dilatione cum ferente habita ciphum non reddidit; egressoque tandem eo, obseratis firmiter post eum ianuis ascitisque aurificibus suis Brunhardo et filio eius Erphone in ipsa nocte nativitatis Domini calicem de cipho fieri iussit.
Matutinorum autem sollempniis apud monasterium novum imperatore presente celebratis, inter ewangelium subsequentis misse matutine episcopus perfectum calicem consecravit et, ut in presenti divina misteria in eo celebrarentur, ministris tradi mandavit. Capellanus autem imperatoris ad eam missam subdiaconi functus officio epigrammata calicis legit et lecta imperatori ad legendum optulit. Quibus ab imperatore quoque lectis, ad episcopum accessit et furti eum reum arguens Deum rapinam illam odio habere in holocaustum dixit. "Ego", inquam episcopus, "non rapinam, sed avariciam tue vanitatis cultui mancipavi divinitatis. Tu ad augmentum tue perditionis aufer Deo, si audes, oblationem mee devotionis". "Ego", inquid imperator, "Deo mancipata non auferam, sed que mea sunt, ei suppliciter offeram. Tu de tuis iustis laboribus honora Dominum dignatum in hac nocte pro salute nasci omnium." Mox ergo inchoato offertorio imperator calicem ad altare sollempniter optulit, animeque eius et corpori imprecatus episcopus prospera non modicas gratiarum actiones retulit. (...)
(...)
186. Episcopus autem quoddam imperatoris tegmen, egregium precipui decoris et mirifici operis pallium, sepenumero optinere desiderans effectu caruit, donec quadam die imperatori pluribus intento illud fortuitu rapuit. Imperator vero episcopum de rapine incusans vitio talionem debitum suo se tempore redditurum perhibuit; ille vero pallium hoc convenientius in templo Domini pendere quam sua membra mortalia tegere affirmans, minas eius se vili pendere asseruit.
Sciens autem imperator episcopum saecularibus negotiis multipliciter occupatum tam in latinitatis locutione quam in lectione barbarismi vitia non semel incurrere, de missali in quadam collecta pro defunctis "fa" de "famulis" et "famulabus" cum capellano suo delevit et episcopum pro requie animarum patris sui et matris missam celebrare rogavit. Episcopus igitur ex improviso missam celebrare accelerans, ut scriptum reperit, "mulis" et "mulabus" dixit, sed errorem recognoscens repetitis verbis, quod male dixerat, correxit.
Post missam insultans imperator pontifici: "Ego", inquit, "patri meo et matri, non mulis et mulabus meis missam celebrari rogavi." At ille: "Per matrem", ait, "Domini, tu more solito iterum illusisti michi, et non quoquo modo, verum in Dei nostri servitio.
Cuius ero vindex, en promittit meus index.
Namque sibi factum non pertransibit inultum".
Ilico canonicis in capitolium principalis ecclesie convocatis capellanum imperatoris huius rei conscium durissime verberibus castigari iussit castigatumque novis vestibus indutum ad imperatorem nuntiaturum, que facta fuerant, remisit.