Lectio X
Quomodo Heinrico Augusto ad ultimum reconciliatur.
Dicendum abhinc, quamobrem Heinricus augustus Christi militem diu suspectum et infensum habuerit, videlicet, ut aiunt, quod primo electionis sue tempore imperii insignia ei cum dilatione concesserit et quod in alterum diadema transferre temptaverit. Mansit inter servos dei (i.e. inter Heribertum et Heinricum augustum) simulate pacis longa discordia, et maior a minore plus iusto portabatur inveterata patientia, quod ab eo crebra premeretur contumelia imponendo dona et mandata ad rem non attinentia.
Ad ultimum Coloniam eidem iratus nimium devenit; quem officiosissima vir dei assumptione excepit. Proposuerat (i.e. Heinricus) nanque severius eum (i.e. Heribertum) arguendum et, ut sibi videbatur, certae infidelitatis causa affligendum; cum imminenti, nocte periculo soporato, caesari persona sacerdotalibus infulata terribilis apparuit et eum cum auctoritate, ne quicquam sinistri ulterius in servum suum Heribertum moliretur, interminando exterruit. Petrum hunc fuisse conicio, etsi neque dictum neque scriptu invenio.
Sic Alexander Magnus, cum Hierusalem conaretur irrumpere, territus est a simili pontificii veteris imagine prohibente, ne quam vim suis inferret civibus, nisi gratus sibi esset presens vite exitus. Sequenti die cum procederet ei Iadus pontifex cum stola, de curru exiliens adoravit eum reverentia prona dicens: "Non hunc adoro, sed eum, qui mihi per visum visus est eodem modo."
In crastinum igitur sedit augustus ex industria gravi facie et per internuntios exigens immensam pecuniam a beato presule deum corde laudabat, quod ab ignorantia sua et indiscretione meruerit liberari et condignum celis sacerdotem didicerit venerari. Stabant, qui in multis falsis instanter accusarent eum, et vir dei non amplius ferens persecutionis huius flagellum, suffusus lacrimis ingreditur ad principem, coram conquerens passionis sue morosam intemperiem: Delictum suum in eum se nescire, neminem id sibi posse obicere et ex vero diffinire, satius sibi de reliquo presulatu abstinere quam tot malis urgeri et nunquam requiem habere. Ad hec augustus de throno prorumpit et in amplexus ipsius exosculando reverenter incumbit se reum depravatum iniquorum consilio confitens et commissi veniam suppliciter expetens. Non erat iste labor in Heriberto sicut nec in Martino difficilis, et evangelico more ex corde indulget omnibus offensis. Tum trino federantur osculo sub trinitatis testimonio adversariis suis erubescentibus et per prona fuga delitescentibus. Deinde viri dei suo iuxta se componuntur solio utiliter summa tractantes super statu et imperii negotio.
Eadem nocte expletis matutinorum vigiliis viva dei hostia solus pernoctabat in psalmorum et orationum excubiis; cum imperator clerico uno comite oratorii ostium pulsat et aperto sibi silenter solus subintrat. Duobus in unum ita positis imperator clamidem abicit, remotis arbitris pedibus sancti advolvitur, se peccasse, se reum prosequitur: Erroris memoriam remittat serio sciens, quod neque in eum deinceps aliquam suspitionem habeat neque alicuius accusationem admittat. Erigit perpropere presul a terra dominum, stupet humilitatis eius animum et habitum protestans hesternam reconciliationem suffecisse, vestigia in se preterite offensionis nulla resedisse. Addit etiam post discessionem ab invicem ulterius se non visuros, ut in eo adverteres prophetie oculos futurorum scios. Hec ut acta vere credantur, ab eodem relata sunt, ut vere dicantur.
Mirum, quod sancti ab alterutro aliquotiens dissentiunt, sicut in actibus apostolorum Paulus et Barnabas et sanctorum in scripturis quamplures faciunt. De perversis et iustis nihil mirabile, si uni non inferantur concordie, quoniam nulla conventio Christi ad Belial nec societas luci ad tenebras neque pars fideli cum infidele. Verum hec sunt incomprehensibilia dei iudicia et investigabiles vie eius et occulta consilia; non enim quis novit sensum domini et consiliarius eius fuit et ostendit ei et prior dedit ei et retribuetur illi, quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in saecula.