Cosmas von Prag, Chronica Boemorum (Chronik der Böhmen)

Liber I
(...)
34. Eodem anno Gaudentius, qui et Radim, frater sancti Adalberti, ordinatus est episcopus ad titulum Gnezdensis ecclesie. Hic gloriosissimus dux secundus Bolezlaus, vere et hodie haud (satis) plangendus, cuius memoria in benedictione est, in quantum ampliando dilataverit ferro sui terminos ducatus, apostolica testatur auctoritas in privilegio eiusdem Pragensis episcopatus. Post cuius obitum filius eius, tercius Bolezlaus, ut supra relatum est, successit in ducatum; sed non eisdem rerum successibus nec paternis auspiciis terminos acquisitos obtinuit. Nam dux Poloniensis Mesco, quo non fuit alter dolosior homo, mox urbem Kracov abstulit dolo, omnibus quos ibi invenit Boemiis extinctis gladio. Fuerunt autem duci Bolezlao ex coniuge nobili duo fratres, fecundae matris gloria, nati scilicet Odalricus et Iaromir.
Sed Iaromir iuvenis patris est nutritus in aula, Odalricus autem a puericia traditus erat imperatoris Heinrici in curiam, quo addisceret morem et eorum astuciam ac Teutonicam linguam. Post hec transacto non longo tempore supradictus uterque dux Mesco et Bolezlaus in condicto loco conveniunt ad colloquium et data fide ac iuramento firmata inter se pace dux Mesco invitat Bolezlaum, quo dignaretur venire ad suum convivium. At ille, sicut erat vir columbinus et sine felle, suorum consilio familiarium dixit se omnia facturum velle. Sed que pestis nocentior quam familiares inimici? Quorum quia non potuit contraire dolosis consiliis, immo iam suis fatis, ah mens presaga ducis, vocat ad se nobiliores et quos relicturus erat in regno, qui videbantur sibi fideliores, et his eos affatur dictis: "Si quid forte mihi, quod absit, aliter et preter fidem atque spem in Polonia evenerit, hunc meum natum Iaromir vestre fidei committo et mei in loco ducem vobis relinquo." Sicque dispositis regni negociis it cariturus lumine et intrat urbem Kracov sinistro omine perfidi ducis Mesconis ad convivium. Nam mox inter prandendum pax, fides, ius hospitale rumpitur, dux Bolezlaus capitur atque oculis privatur, suosque omnes alios trucidant, alios obtruncant, alios carceri trudunt. Interea ducis Bolezlai domestici et familiares inimici, gens invisa, generatio mala, Wrisovici, operabantur abhominabile malum et antea retro seculis inauditum. Quorum primus et quasi caput tocius iniquitatis erat Kohan, vir sceleratissimus et omnium malorum hominum pessimus. Hic et sui propinqui, homines iniqui, ducis cum filio Iaromir venientes venationis ad locum, qui dicitur Weliz, postquam referente fama perceperunt, que facta sunt de duce in Polonia, "Quis iste est", inquiunt, "homuncio alga vilior, qui super nos debeat esse maior et dominus vocari? An non invenitur inter nos melior, qui et dignior sit dominari?" Ah mala mens, malus animus! Quod ruminant sobrii, palam faciunt ebrii. Nam iniquitas eorum ut incaluit et assumpsit cornua mero, capiunt dominum suum et crudeliter ligant atque nudum et resupinum per brachia et pedes ligneis clavis affigunt humi et saltant saltu ludentes militari, saltantes in equis trans corpus sui heri. Quod videns unus de conservis, nomine Douora, velociter currens in Pragam, quod factum fuerat, ducis nunciavit amicis: et eadem hora deducit eos ad turpe bravium sine mora. Quos ubi viderunt iniquitatis operarii armatos super se repente irruere, diffugiunt ut vespertiliones per silvarum latebras. At illi, ut invenerunt ducem male muscis laceratum, seminecem ­ nam ut examen apum, sic ascendebat agmen muscarum super corpus nudum ­ solventes eum et vehiculo ponentes deferunt Wissegrad in urbem. Servo autem Douore, omni laude digno ducis amico, talis gratia redditur pro merito: Nam voce preconica indicitur ubique per fora, ut quam ipse Douora tam eius proles postera sit inter nobiles et ingenuos in eternum et ultra. Insuper dant ei et dignitatem venatoriam, que pertinet ad curtem Stbecnam, quam ex tunc et usque modo per generationes eius possident nepotes.

35. Dum hec geruntur in Boemia, dux Mesco veniens cum valida manu Polonica invasit urbem Pragam et per duo spacia annorum, scilicet anno dominice incarnationis M, anno dominice incarnationis MI, obtinuit eam.
Sed Wissegrad urbs, duci suo fidelis, mansit imperterrita et inexpugnabilis. Isdem vero diebus idem dux Mesco mittit legatos ad imperatorem dans ei et promittens infinitam pecuniam, quo filium ducis Bolezlai, nomine Odalricum, qui erat eius in obsequio, catenatum mitteret in custodiam. O invictissima fames auri, ubi est potentissimum ius Romani imperii? Ecce possessor auri pressus ponderibus auri ducis obtemperat iussis et fit tortor ac carceris mancipator auro corruptus imperator. Nec mirum, si ille paruit duci, cum nostris temporibus Wacek sub mola rusticana natus tercium Heinricum, regem potentissimum ­ o indignum facinus ­ catena aurea ut molossum traxit in Boemiam; et quod iubet famulorum famulus, paret dominorum dominus atque Borivoy ducem iusti tenacem virum veracem, usque ad genua compeditum rex mittit in custodiam ceu iniquum hominem et mendacem. Sed hec in suo loco plenius exarabuntur stilo.

36. Factum est autem anno dominice incarnationis MII. iam Christo Boemos respiciente et sancto Wencezlao suis auxiliante ­ incertum est nobis, utrum clam fuga elapsus an iussu imperatoris dimissus ­ dux Odalricus rediens in patriam intrat munitissimum castrum nomine Drevic, unde militem mittit sibi fidelem et ammonet, quo intrans urbem Pragam per noctem clangore bucine perterrefaciat incautum hostem. Mox fidelis cliens iussa facit et ascendens noctu in media urbe eminenciorem locum, qui dicitur Zizi, tuba intonat et clara voce clamans ingeminat: "Fugiunt, fugiunt Polonii confusi turpiter, irruite, irruite armati Boemii acriter." Ad quam vocem irruit super eos formido et pavor, quod erat mira Dei permissio et sancti Wencezlai intercessio. Diffugiunt omnes, alius oblitus sui et armorum, nudus nudum insilit equum et fugit, alius, ut dormivit, etiam sine bracis accelerat fugam. Fugientesque nonnulli precipitantur de ponte, quia pons erat interruptus ad insidias hostibus; aliis fugientibus per preruptam viam, quod vulgo dicitur per caudam urbis, in arta posterula pre angustia exitus ibi innumeris oppressis vix ipse dux Mesco cum paucis evasit. Sicque fuit, ut solet fieri, quando homines fugiunt pre timore ­ etiam ad motum aure pavent et ipse pavor timorem sibi auget ­ ita hos nemine persequente videbantur eis saxa et parietes post se clamare et fugientes persequi. Postera luce dux Odalricus intrat urbem Pragam et isdem familiaribus inimicis, de quibus supra retulimus, fraudulenter suggerentibus fratrem suum Iaromir tercia die privat lumine.
Huic ex legitimo matrimonio non est nata soboles propter infecunditatem coniugis; sed ex quadam femina nomine Bozena, que fuit Krezine, filium prestantissime forme suscepit, quem Bracizlau appellari fecit. Nam quadam die de venatu cum rediret per villam rusticanam, hanc, quam prediximus, feminam ad puteum lavantem pannos vidit et intuitus eam a vertice usque ad talos hausit pectore ignes amoris non modicos. Erat enim corporis eius habitudo insignis, nive candidior, mollior cigno, nitidior ebore antiquo, pulchrior saphiro. Hanc continuo mittens dux tulit in sua, nec tamen antiqua solvit conubia, quia tunc temporis, prout cuique placuit, binas vel ternas coniuges habere licuit; nec nefas fuit viro rapere alterius uxorem et uxori alterius nubere marito. Et quod nunc asscribitur pudori, hoc tunc fuit magno dedecori, si vir una coniuge aut coniunx uno viro contenti viverent; vivebant enim quasi bruta animalia conubia habentes communia.

37. Eodem anno
Cesar ab hoc mundo migravit tercius Otto,
Vivat ut in celis, ubi vivit quisque fidelis.
Huic successit filius eius Heinricus imperator, qui inter cetera que fecit in vita sua pro Christi nomine magnalia construxit castrum in quodam monte non modico sumptu empto a possessore loci, nomine Pabo, unde traxit nomen Babenberk, quod est Pabonis mons. Ibi etiam constituit episcopatum, quem in tantum ampliavit facultatibus et dignitatibus pontificalibus, ut in tota orientali Francia non ultimum, sed secundum post primum habeatur episcopium. Edificavit etiam ibi et templum mire magnitudinis in honore sancte Marie virginis et sancti Georgii Christi martiris, quod similiter in tantum adauxit dotalibus ecclesie et ornatibus auri et argenti et ceteris regalibus apparatibus, ut mihi videatur de his tacere melius, quam dicere minus et quam habeatur in re.
Utile de multis factum referam tamen unum. Haud longe ab urbe predicta quidam erat anachorita, sanctarum virtutum archimandrita, ad quem imperator sepe fingens, quasi venatum ire vellet, sepe faciens aliquam occasionem clam cum solo cliente veniebat et se eius orationibus commendabat. Hunc cum intellexisset cesar quia causa orationis Hierosolimam ire vellet, committit ei dominici corporis et sanguinis calicem aureum, qui pro sui magnitudine, ut facile possit a quoquam levari, duas ex utroque latere habuit ansas, quod nos vulgo dicimus aures, quem ut intinguat sub trina mersione in Iordane, ubi Christus baptizatus est a Iohanne, precipit imperator et rogat dans ei pecuniam, quantum sufficeret ad viam. Quid multa? Homo Dei vadit Hierosolimam, iussa facit ter mergens calicem Iordanis in unda. Post rediens per Constantinopolim transibat per Bulgariam. Ibi quidam erat heremita sancta degens vita, ad quem ille veniens Hierosolimita post multa et dulcia atque sancta colloquia suppliciter rogabat eum, ut pro incolomitate imperatoris Heinrici oraret Deum. Ad quem ille: "Non est", inquit, "pro incolomitate eius orandum, quia ex hac convalle lacrimarum translatus est iam in requiem beatorum." At ille instat et rogat, ut sibi dicat, unde hoc sciat. Et ille: "Hac", inquit, "proxima nocte, dum nec adeo vigilarem nec omnino dormirem, sustulit me alta visio ad magnum campum valde planum et nimis latum atque iocundum; et vidi ibi malignos spiritus teterrimos, quorum ex ore et naribus exibat sulfurea flamma, qui imperatorem Heinricum per barbam invitum et quasi ad iudicium trahebant; alii collum eius furcis ferreis inpingentes leti clamabant: 'Noster est, noster est.' Quos a longe sequebatur sancta Maria et sanctus Georgius, quasi tristes et quasi eripere eum volentes et cum eis litigantes, donec suspensa est in medio campo trutina, cuius capacitas lacior fuit quam duo milliaria. Ad sinistram maligna pars magna et inmensa pondera et innumerabilia, que sunt mala opera, imponebant. At contra sanctum Georgium vidi monasterium magnum cum toto claustro imponere, vidi aureas cruces preciosis lapidibus graves, vidi tot plenaria gemmis et auro grandia, vidi candelabra aurea et turibula atque pallia innumera et quicquid boni rex in vita fecerat. Sed adhuc maligna pars preponderabat et clamabat: 'Noster est, noster est.' Tunc sancta Maria accepit aureum calicem magnum de manu sancti Georgii et concutiens ter caput inquit: 'Certe non vester, sed noster est' et cum magna indignatione proiecit calicem ad parietem ecclesie, et fracta est una ansa calicis. Ad cuius tinnitum mox evanuit agmen ignitum et accepit sancta Maria per manum dextram et sanctus Georgius per sinistram imperatorem et duxerunt secum, ut credo, in celestem habitacionem." ­ At ille Hierosolimita corde revolvens ea, que dicta sunt, descendit ad sarcinas et invenit fractam calicis ansam, sicut predixerat heremita. Qui usque hodie magni miraculi pro testimonio habetur Babenberk sancti Georgii in monasterio.
Anno dominice incarnationis MIII. Hic interfecti sunt Wrissovici.
body>