Annales Quedlinburgenses (Quedlinburger Jahrbücher)

(...)
Anno 985.
Saxones Sclaviam invaserunt, quibus ad supplementum Misacho cum magno exercitu venit; qui totam terram illam incendiis et caedibus devastaverunt.
Interim memoratus ille Heinricus, divino instinctu ad se reversus, quid egerit, in quantum se plus aequo et honesto extulerit et ex quanto deciderit, anxie secum non semel pertractans, iuxta euangelicam veritatis vocem sua se exaltatione humiliatum conspiciens dedecoris conscientia pungitur, culpae penitentia cruciatur. Veniente in Frankanafurd rege infante tertio Othone ibidem et ipse adveniens humiliavit se iuste, quo poenam evaderet elationis iniustae, regique puerulo, quem orbatum captivaverat, cuius regnum tyrannice invaserat, praesentibus dominis imperialibus, quas regni cura penes, avia, matre et amita regis eiusdem infantis, humilis habitu, humilis et actu, totius in aspectu populi ambabus in unum complicatis manibus militem se et vera ulterius fide militaturum tradere non erubuit, nil paciscendo nisi vitam, nil orando nisi gratiam.
At dominae, quarum, ut diximus, cura regnum regisque regebatur infantia, tanti viri summissa deditione admodum gratulabundae ­ quia piorum moris est non solum mala pro bonis non reddere, sed etiam pro malis bona rependere ­ digno eum honore susceptum, gratia fideli donatum, ductoria itidem dignitate sublimatum deinde non tantum inter amicos, sed etiam inter amicissimos, uti ius propinquitatis exigebat, debito dilectionis venerantur affectu.
Thidericus et Ricdach marchiones praeclari obierunt.
(...)

Anno 1000.
Cuius obitu post modicum comperto imperator augustus ultra quam credi potest moeroris nimietate afficitur; sanctam Dei ecclesiam, quae continuato trium lapsu columnarum, quibus mira firmitate subnixa hactenus inconcussa steterat, domni scilicet apostolici aviaeque suae praefatae imperatricis augustae nec non amitae suae imperialis abbatissae Mechtildis discessibus vacillare sibique iam soli inniti conspiciens curarum pondere gravatur.
His tamen, quae ibidem vel in ecclesiasticis vel etiam in publicis rebus agenda erant, rite dispositis patriam desolatam quasi consolaturus citato cursu adeundam deliberat; quod et acceleratissime facit non paucis ex Romano senatu una secum pergentibus. Transscensa vero Alpium difficultate, ut primo hisce partibus pedem inferre potuit, tota ei Gallia, Francia, Suevia equestri et pedestri agmine turmatim obviam ruit. Dominae etiam imperiales, germanae suae sorores, Sophia et Adelheida, cum Saxoniae et Thuringiae utriusque sexus primis occurrendo velut unicum unice dilectum ac merito diligendum ­ ipso, ut ita dicam, corridente mundo ­ unanimi gratulatione suscipiunt ac cum eo pariter, quamdiu destinati itineris acceleratio patiebatur, debita caritate morantur.
Ille vero ­ euangelici non immemor praecepti, quo dicitur: "Primum quaerite regnum Dei!" ­ iuxta morem parentum suorum imperatorum omnia sua divina regi ac meliorari exoptans clementia, humili devotione in Sclaviam sanctum Adalbertum nuper pro Christo laureatum adiit eiusque interventum obnixius petiit. Ibi summo conanime a duce Sclavonico Bolizlavone susceptus xeniis omnigeni census ubique terrarum studiosissime quaesiti obsequialiter donatur; licet nihil tunc temporis ex his acceperit, quippe qui non rapiendi nec sumendi, sed dandi et orandi causa eo loci adventasset.
In patriam revertitur ac Quedelingnensi civitate sanctum pascha celebraturus in ipso monte, ubi sanctimoniales feminae ritu canonico regulariter Christo deserviunt, per amorem dilectae suae sororis Adelheidae abbatissae coenam Domini, parasceuen quoque et sabbatum sanctum nec non dominicam noctem resurrectionis ­ si tamen illa iure nox dici vel appellari queat, quam triumphali luce Redemptoris omnium per totum mundum miro atque ineffabili modo splendere constat ­ debitae venerationis obsequiis festive peregit.
Unde in ipsis horis matutinalibus ad curtem suam totius senatus ac plebis expectationi satisfacturus redit illamque septimanam regalibus impendens officiis regendo, indulgendo, largiendo ac remunerando transegit.
Ac in octava pascae inde profectus, sororem suam Moguntiae, Coloniae, Aquisgrani, quam etiam cunctis tunc post Romam urbibus praeferre moliebatur, una secum summa veneratione fraternaque caritate comitante, remunerato Bolizlavone, perducens, aliquantulum temporis, quae coepto itineri congruere videbantur, ibi parando quievit. Sed dum nec cursum longius protrahere deliberatum nec sororem, quam intime diligebat, praefatam Adelheidam, praesentialiter amittere posset, promisso tandem post se Romam veniendi firmiter inter se compacto paululum lenito moerore ille, ut decreverat, in Italiam ultima ­ proh dolor! ­ profectione acceleraturus, illa monasterium, cui specialiter praeerat, revisura, utrique cassa spe ulterius sese in hac luce videndi discedunt.
At imperator augustus emensis iterato Alpibus, peragrata Italia Papiae aliquamdiu remoratur.
(...)

Anno 1002
(...) Nostri vero felici ubique victoria usi, depositum pretiosi ponderis thesaurum fideli devotione trans Alpium nivosa cacumina iam tandem securi deferunt. Quo comperto Heinricus dux, ad quem summa imperii pertinebat, maxima comitante caterva, funeri miserando omnibusque digne plangendo, admodum tristis occurrit et ad Aquasgrani, quo vivens sitiverat, gemitibus multis mortuum corpus tandem perducit. Nec mora, itur in templum; magno, ut ita dicam, huiusmodi honore, mixto scilicet intolerabili dolore, terrae commendatur suum plurimum solatium; sed et omnium, ut credimus, qui aderant unanimi oratione spiritus coeli recipitur palatio.
Interea modo multi diversa sentientes, dum quique sibi pro sua parte ius imperii raptum ire moliretur, Eghardus marchio in Palithi a Sigifrido et Udone pessime occisus est plurimique suorum cum illo 2. Cal. Maii. Dehinc 3. Cal. Iulii praefatus Heinricus, nepos regalis, a Francis in regnum eligitur insciisque Saxonibus Moguntiae a Willichiso unctus coronatur. Fama volat super his dicens pariter in Mersburgiam illum quam citissime venturum; quod et factum est. Illo Bernhardus dux et Saxonum primates cum decore suorum convenientes benigne ab eo suscepti sunt, moxque dominum sibi illum ac regem elegerunt. Sed et Bolizlavonem Poloniae ducem occurrisse et regis gratiam sibi supplicasse foedere pacis promisso reperiunt; quae quia firma non fuit, postmodum patuit.
Inde digressus, per urbes et loca provinciae aliquamdiu commoratus, quae agenda erant, prout tempus et res poscebant, prudenter disponebat. Dominae quoque imperiales filiae, Sophia et Adelheida, honorifice tanti nominis novitatem excipientes quanta potuerunt caritate occurrerunt. Congaudent regi nepoti, quia non licuit fratri. Quas secum digno honore ducens, Cunigunda contectali sua una secum comitante Patherbrunensem ventum est civitatem; quo periculosa inter Boiarios et Saxones orta est seditio, multorum morte subsequuta. In natali autem sancti martyris Laurentii imponitur corona benedictionis Cunigundae reginae; datur etiam Sophiae, imperatoris filiae, abbatiae benedictio Gandeshemensis. Quibus peractis, rege Rhenum transmeante quisque in sua rediere.
Herimannus dux cum Suevis regi restitit, et Francorum pars quaedam refragari coepit multa inutilia perpetrantes, sancta loca exurentes aliaque davastantes; quos tamen Dominus citissime humiliavit.

Anno 1003.
Heinricus rex Sclavos Milkianos hyemali tempore invasit et cruenta caede devastans sibi subiugavit. Thangmarus cum aliis interfectus est. Quadragesimali autem tempore Parthenopolim venit diem palmarum ibidem acturus. Inde quam celerrime Quidelingnensem Metropolim, more avorum atavorumque priorum regum, pergens cum optimatibus suis et populi confluentia paschalia festa peregit. Paucis interpositis diebus Adelheidae domnae ac matris eiusdem precibus exoratus, cum regina iterum veniens sancti Servatii gaudet interesse festis, postea Halverstadensi civitate sanctum pentecosten celebraturus.
Hermannus dux ad extrema pervenit, et discordia a Suevis quievit.

Anno 1004.
Rex Heinricus de Francia in Italiam veniens sanctum pascha ibi acturus. Sed adempto gaudio rebellium multa milia iussit interimere gladio, omnibus simul aedificiis Papiae exustis, quae veterum instruxerat industria illustris. Fulgura et tonitrua eodem anno simul cum nimia et terribili turbine venerunt perterritis ubique terrarum populis. Et rex de Italia regressus parvo post tempore Bohemiam, quam Bolizlavus Polinensis iniuste possederat, pugnaturus intravit. Sed tamen Deo adiuvante tota illa gens sese cum pace suaque omnia regi dedere, et ille tyrannus Bolizlavus contumeliose evasit; rex vero, Deo gratias, victor cum suis exivit.
Herolfesfeldense monasterium a rege, antiquo patrum iure destitutum, magnum patitur damnum, spoliatur bonis, orbatur filiis suis; et quos congregarat atque educaverat regnante Carolo Pippini filio, 170 ac novenis annorum circulis, peccatis exigentibus perdidit istis temporibus.

Anno 1005.
Interim ipse rex ira permanente contra Bolizlavonem, reparato agmine Poloniam accelerans fugientem insequitur suam iniuriam quasi defensurus, sed ­ proh dolor! ­ multos perditurus. Bernhard et Isi, Thiedbern et Bernhard cum aliis occisi. Rex vero, quamvis dolens, assumpta non bona pace cum lachrimabili revertitur exercitu portans secum corpora mortuorum. Obiit Kiesut.
(...)

Anno 1007.
Ad civitatem Ratispona pervenit dominicam resurrectionem ibidem concelebrans; simul etiam recenti suorum caede corde tenus tactus mittit legatos ad Bolizlavonem, bellum se sitire, bellum demandat contra se parare: sed fama iterum de Balduino non bona percrebuit, quae, id ne fieri posset, prohibuit. Quo celeriter reversus et sanctae ecclesiae precibus adiutus, quem reliquerat hostem, gaudet recepisse inbellem, adversariis in pace sibi reconciliatis.
Bolitzlavus interim dux incursu Saxonum ex legatione regis concitus, audaci bello elatus prope Parthenopolim pergens omnem Sclavoniae eo loci provinciam vastat, incolas aut neci tradidit aut captivos colligari praecepit, donec ripam Albiae fluminis attigit; ubi superba quaedam iactans verba, obstante summi regis milite sancto Mauricio, suae non compos voluntatis revertitur in propria ducens secum in vinculis fortes viros Saxonum, Liudolfum, Tadilan et Tadi. Rex talia audiens animo dolet; hortatur suos, ne id inultum ferrent. Sed eiusmodi affectum, nescio quo obstaculo, nullus etiamnum sequitur effectus.
Calend. Iunii obiit Hermannus comes, frater Arnulfi episcopi.

Anno 1008
(...) Eodem anno Atalpero clericus, reginae frater, regi adversarius abominationes multas concitavit, contra omne ius et fas Treverim cum suis sibi mancipavit sicque discessit. Compertum cumque id regi foret, ilico suas copias colligens advenit; Lutharios sibi resistentes palatio obsedit, 16 hebdomadas ibi habens. Illi tandem fame coacti falso dextras dedere, regem et suos remeare fecere in sua perfidia nihilominus permanentes. Obiit Hildericus Havelbergensis episcopus, cui successit Ericus.
(...)

Anno 1013.
Duae lucernae ardentes mundo subtractae reconduntur coelo, Lievitzo Hammaburgensis archiepiscopus et Wonleph presbyter et monachus solitarius. Episcopus autem vi febrium correptus, cum laboris sui praemium imminente iam morte a Deo speraret, ut erat nimiae caritatis, providebat suis portum salutis. Erat ei quidam vicarius inter clericos specialius familiaris, quia nobiliter fidelis, Odda, quem divinae humanaeque legis scientia adprime eruditum episcopatu dignissimum praedicans ipse primus sancta oratione in id operis elegit; deinde cleri ac populi unanimiter acclamantis eadem vota persensit ac sic laetus obdormivit in Christo.
Sed regis animus immitis et habendi misera sitis renuit supplicantium preces contemnendo flentium voces. Succedit huic honori Unwanus archiepiscopus; iste vero Dei gratia servatur melioribus vel locis vel temporibus.
Heinricus rex a Bolizlavone multis obsecrationibus exoratus Parthenopolim venit, ubi isdem Bolizlavo filium suum cum variis donis in occursum regis honorifice misit; et utrimque pace compacta filium laetus recepit, iussus regem quantocius ipse videre.
Inde rex Werla divertens, aliquandiu ibi commoratus, ut moris est, multa disposuit. Statuit et se sanctum pascha Aquisgrani acturum; quod ne fieret, repentina et gravis infirmitas distulit, quae divinitus tantum ei timorem mortis incussit, ut alios dignitate exutos, alios suae gratiae dulcedine iniuste privatos remittendo priori redderet loco.
Convalescens autem necessitate cogente Patherbrunensi monasterio festa paschalia celebravit, quod eatenus regibus insolitum fuit.
Tempestatis validae horrida tenebrositas homines subito perterruit; quam fragor et ignis subsequuntur et in locis quibusdam ecclesias subvertentes multa alia damna commoverunt, Idus Maii luna 1. feria 6.
Heinricus in sancto pentecosten maxima confluente caterva Meresburg se colligens obvium habet Bolizlavonem cum magno apparatu diversorum munerum pacis gratia sua omnia seque dedentem; quem benigne suscipiens paucos dies secum morantem, ut par erat regiae dignitati, claro honore adauctum, non tamen sine sui regni detrimento permisit remeare.
De Sclavonia et multi nuncii venerunt, quibus interfuit Othelricus de Bohemia cum donis etiam honorans faciem regis; cui, licet inter se et fratrem suum Geramirum et praefatum Bolizlavonem ira permanente, laeta succedunt dato honore patriae, misso in exilium suo fratre.
Obiit Eguardus presbyter et monachus in claustris.
Rex sapiens Heinricus, stultorum forsitan depravatus consilio, Fuldensis monasterii bona miserabiliter diripuit, dum sibi fratrum vita displicuit. Data occasione corrigendi invaluit potestas destruendi. Diffugiunt hac et illac vagantes, qui erant coenobitae iugum Christi portantes. 270 annis a Carolo primo eo loci serviebant Deo; nunc nostris temporibus ­ proh dolor! ­ spectaculum facti mundo et sibimet dolori et aliis manent timori.
Commotio quoque aeris valida et hoc anno fiebat, ut per plurima loca aedificia ruerent et res quaedam pretiosae a fulmine tactae interirent. In monte etiam Luniburgensi horribilis hiatus terrae patuit, ipsi templo minas ruendi praebens et incolis timore perterritis spem confugii funditus ad tempus auferens.
Rebus in Saxonia rite dispositis rex Italiam secundo intravit. Eodem anno inundatio aquarum nimia facta est multa damna ferens, 18. Calend. Ianuarii luna nona feria 3.; quod rex parvipendens iter quod coeperat peregit, natalem Domini Papiae honorifice celebravit.
Hoc etiam anno 1013. contentio magna facta est in monasterio Geronis magni marchionis inter Arnulfum episcopum et Geronem comitem, ita ut ex parte episcopi quidam periculum pugnae vix evaderent meritis sancti Cyriaci martyris, cuius festis intererant praesente Hatewiga abbatissa.

Anno 1014.
Item diluvium venit. Rex Ravenna properans habita sinodo Arnoldum fratrem suum episcopali dignitate prius donatum et quorundam vi redire coactum auctoritate papae ac cuncti senatus consilio revocat, archipraesulem digno honore stabilivit aliisque ibidem rite ordinatis discedens Romam pervenit. Ivit obviam tota civitas; licet dissono voto, tamen, ut par erat, suo domino dant laudum praeconia extollentes ad sidera. Quo sibi et contectali imperatorium nomen obtinuit. Paucos ibi habens dies publica re, ut putabat, bene disposita et immensa pecunia ubivis locorum congesta accelerat iter ad patriam non sine damno multorum. Multi autem obsides et alii Romanorum custodiae traditi imperatore redeunte callide fugam inierunt, violantes pacem et belli rursus consilia captantes.
Hoc etiam anno sol et luna aliaque sidera dant metum tristium signorum, quae mox pestilentia saeva et mors subitanea sequuntur.
Sed et Misico, Bolizlavi filius, ab Othelrico Bohemico capitur dolo caesis eius comitibus; ac imperatori praesentatus custodiae traditur sicque patris dolor renovatur.
Bonae memoriae Hatwiga abbatissa obiit. Obiit et Bernharius episcopus Fardensis, cui successit Wikkier praepositus Coloniensis.
Hoc anno imperator Corbeie venit ad visitandos fratres, quorum vita sibi displicuit, et eam imperiali auctoritate corrigere voluit. Unde plures illorum instituta patrum defendentes et plus iusto contra ius imperii saevientes heu misere desipiunt, cum percussi in maxillam non praebent alteram, ut monachi, sed sine consilio rebelles male parant pugnam. Quid deinceps actum sit, nostris temporibus magis est stupendum quam stilo commendandum. 17 tamen ex illis capti custodiae traduntur; caeteri vero imperatoris iussa sectantur.
Eodem etiam anno imperatoris caritas domnae Adelheidae tradidit duas sorores (i.e. duo monasteria) cum filiabus suis et pertinentibus bonis, Gheronis quondam marchionis monasterium Cal. Novembr. feria secunda, quod ob monumentum suae animae suique filii construxerat, ac nurum suam, Hatuwigam videlicet, religiose conversantem congregationi sanctimonialium praeposuit; et Frethunensium nobilem congregationem 4. Non. eiusdem feria 3. Quibus acceptis, ut decuit tanto nomini, nobiliter enutrit, amplectitur, fovet; et egregiae matris ac amitae sapientia, qua se instruxerat, informata, ne vel merito vel exemplo cuiquam in id institutionis inferiores viderentur, omni pietatis studio diligenter edocet.
Imperator quorundam precibus persuasus Bolizlavoni remisit filium suum incolumem. In Bohemia iubente Othelrico multi innocenter occisi sunt.
Res miseranda nimiumque stupenda contigit in partibus occidentalium regionum 3. Calend. Octobris feria quarta Walachri et Flanderi. Horrendae nubes apparuerunt, quae per tres noctes miro modo immobiles minas intuentibus dederunt; tertia vero die tonitrui inauditus fragor adveniens turbavit maria, ut terribiliter intumescerent et incredibiliter crescendo nubibus inhaererent. Cumque gementes incolae repentinae calamitatis miseriam in tantae inundationis mole conspicerent et sicut post mortem Iuliani apostatae naves ad praerupta montium penderent vel in antiquum chaos omnia redirent, timore mortis percussi terga vertere coeperant; sed peccatis praepedientibus multa milia hominum subito fluctibus interierunt, quia vultum Domini iratum effugere non potuerunt.
Heinricus imperator Meresburgiae paschale festum peregit. Ibi Bolizlavo omnia munera, quae illi miserat, simul cum gratia perdidit, dum illum legatione superba infestum reddidit.

Anno 1015.
Etiam hic in Walbeki diem palmarum agens nuncios de Italia sibi in sacramenta constrinxit; et inde digressus Ernestus dux in venando periit a suis incaute. Commotio quoque aeris et ictus fulminis eodem anno damna periculosa intulerunt quibusdam partibus monasterii sanctae Mariae in monte occidentali.
Imperator igitur iterum Corbeienses invisens privilegia et consuetudines aliquas priorum, quas 239 annos Ludovico pio dante habuerant, potestative mutavit, et amoto monasterii patre ignotum et bonum fortasse illis adduxit, qui quasi doctior errata corrigeret et devios sanctae regulae tramitem cautius incedere doceret. Inde illi nimium moerentes vitam suam, quae cunctis pene monachis exemplo claruerat, vilescere ingemiscunt seseque mutuo hortantur potius discedere quam iniuriae subiacere. Sicque factum est, ut pauci admodum superessent, caeteris seculo miserabiliter vagando occupatis. Sed multis iterum Dei gratia conversis placuit se subdere regulae quam vana diligere.
Addidit etiam imperator hoc anno legationem mittere ad Bolizlavum pro restituendis regionibus, quas abstulerat. Ille, ut solebat, superbe respondit se non solum propria retinere velle, quin potius non sua diripere malle. Ad haec imperator merito indignatus bella parat fortiaque virorum milia vocat in arma, cum quibus haud mora Poloniae attigit fines. Cum in primo aditu divina adsunt solatia, hostes terga vertere, alibi nongentos gladio succumbere, ipsum quoque Bolizlavum a facie eius eminus evadere. Sicque gaudet animo, suo satellite etiamnum salvo, excepto Hodone iuvene egregio, qui viribus imbellis cum paucis, fortibus tamen intrepida morte laudabiliter occubuit; cuius cadaver, ut ferunt, a Misicone filio Bolizlavi lachrimabiliter sublatum, omnibus necessariis diligenter appositis, suis redditur reportandum.
Imperator vero dolet sibi quemque periisse, cui prius contigerat triumphasse. Unde consilio suorum admonitus, collectis copiis exercitum iubet redire. Illi, ut erant ignari viarum, per silvam quandam tendunt ad locum, qui vix tantae multitudinis capax ­ undique interfluente palude et frondium cingente corona ­ brevem praebet lassis quietem. Conveniunt primates caeteraque iuventus suis viribus victoriam iactantes et pro iteranda strage absentibus inaniter minitantes. Nullus, ut decuit, Deum coelorum et regem regum studet laudibus extollere et pro collatis beneficiis dignas ei grates referre vel de futuris preces effundere; ideo contigit nobis deflere.
Cingitur interim miles collectus subita formidine belli, assunt hostes de insidiarum latibulis memores iniuriae civium. Hos recessus gladiis, illos spiculis iaculisque excludunt. Exoritur clamor, et si quod erat gaudium, moerore confunditur, dum utrimque dure pugnatur; et pars inimica cessisset, si nostra peccata non revocassent. Sarcina cuiusdam Friderici periclitabatur; et ipse, dum vult succurrere suis, coram cunctis prosternitur. Iterum redintegrato dolore Gero comes miserans casum morientis amici medios fertur in hostes; nunc hos valida dextra ruinae, nunc illos frementi proterit equo. Tandem nimia caede lassatus gloriosae mortis pocula inter multos degustavit primus. Ceteri vero, ut se in arcto positos vident, Deum sibi poscunt placatum gementes, quem cognoscunt iratum. Sed non poterat sententia avelli, quia constat illos pro Christo mori. Non erat locus evadendi vel ulla spes vitam sperandi, sed mortalia sua indubitanter illi voverunt, qui et mortificare solusque potest vivificare. Certant deinde quam plurimi pro patria fratribusque, et maxime milites Mauriciani, sectatores Domini, procumbunt fortiter illi obsequendo, ut conspiraverant constanti animo. Adelheid, Ira, Thietmer et Gera, Doda et Volcmer cum aliis multis felicius vivant in coelis.
Eido Miseniensis episcopus depositum fidele reddidit coelo; cui successit Agilwardus. Megingoz Treverensis archiepiscopus obiit; cui Poppo successit.
(...)