68. In proximo autem sabbato archipresulem Walterdum Arnolfus presul iussu regis inthronizavit, et utrique honore ac magna iocunditate ibi suscepti sunt. Postera die unctus est Walterdus ab Eido Misnensis aecclesiae venerabili episcopo III cum adiutorio suimet confratrum Wigonis, Hilliwardi ac Herici et a me hiis multum inferiori. Adiuvit autem nos Arnulfus presul. II. feria omnes nos cum cantate bona et munere magno abivimus. Fuerat enim viilia sancti Iohannis baptistae, et tunc Redingus ab archiepiscopo constitutus est ad prepositum cum communi electione confratrum. In die sancto ad Montem cum solito honore is ductus a me et a fratre meo Sigifrido succipitur. Ibi tunc missam cantans populos primo instituit et post ab abbate multum rogatus, ut ibi caritatem faceret, ob turbam sibi adherentem omisit. Fuit in natali apostolorum in sede sua ac tunc commissos salubriter ammonuit.

69. (45.) Interim a Bolizlavi nunciis rogatus Sciciani causa pacem faciendi venit et ibidem magnifice succeptus duas ibi tantum noctes mansit; ac nil ibidem proficiens muneribus magnis revertitur. Affuit mox expeditionis dictae statuta dies, id est VIIII. Kal. Aug.; iuxta locum, qui dicitur Zribenz, convenimus et sic sursum usque prope Belegori adcendimus. Tunc visum est principibus non esse bonum perfici iter nostrum, sed optimis marcham firmari presidiis. Et in consequenti nocte archiepiscopus capite nimis infirmatur; cumque ad eum mane venissem, diu eum in tentorio tardantem expectavi. Egressus tandem queritur mihi se multum egrotasse. Promisit autem se ad reginam in Merseburg tunc manentem venturum et ibi me allocuturum. Tunc ego abcessi, et ille prius recusans tamen, quia inventio Christi protomartiris tunc fuit et dominica dies, missam cantavit, pro dolor! ultimam.

70. V. feria ego ad Merseburg veniens, dum me cum confratribus meis ad adventum eius prepararem, audivi ab internuntiis, quod ille ad Ivicansten non bene valens curru veniret. Proxima die huc equitans Bernwardum Hillinissemmensis aecclesiae episcopum causa benedictionis et, quam bene sciebat, curationis gratia vocatum ibidem repperi et Frithericum comitem, cuius frater erat Dedi comes. Et cum introirem, sedebat archiepiscopus in solio et me suscipiebat quam caritative; et suimet pedes tunc a tumore solito relaxatos intuetur et dolet, quia, dum hii turgebant, venter levius habebat eius. Intimaverat is tunc mihi, si hoc periculum sanus evaderet, nullus amicorum mihi fidelior esse potuisset. Fui tunc ibidem usque ad vesperam et tum invitus redii, quia crastino erat vigilia Christi adletae Laurentii, cuius festivitas dominica instabat die. Qua cum ego populis venientibus pauca predicarem, communiter ab his pro infirmo archiantistite orationem fieri supplex postulavi.

71. III. feria ante primam, ubi ille fuerat, veniebam; et tunc hic erat Eid episcopus, multum pro eo in oratione continua laborans. Et cum caminatam, ubi ille pius iacuit, ingressus essem, nec loquentem audivi nec bene cognoscentem hunc vidi. Advenere etiam eo vivente Arnulfus et Hilliwardus cum Meinwerco et Erico coepiscopi, omnes hunc pariter benedicentes et indulgentiam ei facientes. Ego autem peccator unxi eum oleo sanctificato in locis maxime dolentibus. Iarmirus quoque dux adfuit, quem frater suimet Othelricus et satelles tocius debiti inmemor in sacro sabbato dominicae resurreccionis proximae a regno Boemiorum expulit et Bolizlavum, quem etsi amicum sibi consanguinitate, tamen pro hoste hactenus habuit in persecutione, fuga petere coegit. Hic quia archiepiscopum cunctis laborantibus nimis fidelem esse sciebat, sperans eius incolumitatem ad impetrandam regis gratiam intercessionem eius quaerebat; et cum hunc iam defecisse videret, dexterae eius se committi et per eam nobis lacrimis postulat profusis. Sed archipresul, cum iam finis adesset, nescio quid videns ad levam, signo sanctae crucis potenter dextera se munit et aversus corpore et vultu contraxit faciem quasi ploraturus et mox remisit laetus.

72. Hoc ego videns ob tristiciam egressus sum, et interim presentes eundem videntes iam semianimem a lecto protinus elevaverunt ac tapeto superposuerunt. Accensis tunc luminaribus vocabar et iam stola indutum in agone laborantem vidi. Cuius pectori crux sancta fuit superposita, in manibus cinerem et subtus habebat cilicium, ut Eid episcopus monstrabat. Et cum sol die iam mediante declinaret, cum incenso sibi adhibito II. Id. Aug. transiit anima eius ad creatorem suum, unde erat, derelinquens, quod non erat. Orantibus tunc cum lacrimis presentibus cunctis, ego infelix pro debito eosdem non adiuvi. Et quod tunc mihi obviaret in animo, non possum cuiquam prodere; sed hoc tantum, Christi fideles, mecum orate, ut Dominus, cui nullum latet secretum, ne huic neque mihi hoc inputet.

73. Post haec solutis visceribus et intra aecclesiam atque caminatam sepultis, corpus preparatur et sancto altari presentatur. Ibi tum facta pro defunctis memoria, nos ibi cenavimus et corpus eodem die usque ad Coniri prosequimur. In via plangens familia obviavit. Crastino cum ad villam iuxta montem sancti Iohannis sitam venissemus, clerus omnis flens adfuit, et Iudeorum magna et, quorum erat pater, orphanorum multitudo conveniens dolorem lamentando manifestat; et nos in ecclesia maiore cum funere intrantes amici cum hereditariis omnibus, elevatis cum luctu manibus, miserabiliter suscipiunt. Quis non tunc plangeret, cum talia videret? Querimonia autem omnis haec novo non equabatur dampno.

74. (46.) Omnes nos confratres ad capitulum tunc venientes, nepotem meum excepto Bennone eligimus, (non hoc ob iuventutem eius impleri sperantes, sed pro conservandae electionis gratia et) caritate archiepiscopi Taginonis maxime facientes. Vespere autem facto Arnulfus venit episcopus, quibuscumque valuit bonis, ad haec aspirans. Postera die renovata electione corpus archipresulis tumulatur ad dexteram antecessoris sui in australi manica et in vigilia assumptionis sancte Marie. Quod regina ut primo comperit, per Geconem pincernam suum regi iam iuxta Metensem urbem cum exercitu sedenti indixit. Hic vehementer illud ammirans et, qualiter se res nobiscum haberent, interrogans, eundem, regnum prout curaretur ab ea, celeriter remisit.

75. Epitafium autem archiantistitis, non lapide aliquo sed memori corde inscribendum, lector, exaudi! Walterdus, quamvis interpretetur potestate durus, severus in aperto, mitissimus fuit in occulto. In timore continuo et amore iusto Deum agnovit et proximum. Fragilitatem carnis fletus amaritudine crebri et elemosinarum largitate ineffabili resolvit. Utraque hic pollens virtute regi acceptus cunctisque primatibus admodum extitit honorandus, quem senior suimet benedictione et solo nomine precellebat; verus et compaciens ac aeclesiae suimet fortis propugnator erat. Sine omni iactantia convicinis plurima impendit; ille solus sibi suffecisse cunctis innotuit. Audivi eundem multum iurare, quod non ob ambicionem, sed laborantis aecclesiae et pene deficientis utilitatem hunc expeteret honorem. Ad hoc se dixit immeritum et ibi duos esse confratres, quos libenter eligeret, si hoc ullo modo fieri posse speraret. Iustus et tenax propositi suimet vir iste fuit. Laudari se non (appetebat ab aliis nec aliis ipse detrahebat. Ex nobilissimis) natalibus genealogiam ducens, acceptam ingenuitatem nullatenus (inho)nestavit, sed provectiori industria decoravit. Erat eiusdem pater Erp senior, vita laudibili, carus cunctis suimet contemporalibus, mater autem eius Amulred nomine, quae castitate pia et opere herili inter alias lucebat matronas. Haec vero omnia, quaecumque potuit bona, pro eiusdem memoria diligenter inpendit.

76. Predicto autem Walterdo in somnis prius dictum est, quod archiepiscopatum Magadaburgiensem accipere et ad modicum tempus eum possidere deberet. Et in hoc anno, quo hoc inpleri debuit, cuidam matronae venerabili mater sua iam defuncta per visum apparuit. Quae cum ab ea salutaretur et, quomodo tunc valeret, interrogaretur, respondit: "Bene", et adiecit: "Scisne", inquiens, "quod archiepiscopus noster Tagino de hoc seculo migrare et Walterdus sibi debet succedere, non ut hic sit aliquantulum regnaturus, sed in ultimo examine inter iudicantes sessurus? Ab eodem in caelo est tabula ex argento pene perfecta; et cum haec cicius completur, ab aspectu hominum is premia recepturus aufertur." Ipse vero, ut soror sua mihi intimavit laica - alteram enim habuit sanctimonialem -, id ipsum presciens vocavit eam ad se dicens: "Recordaris modo, qualiter mihi olim promisisti, si hereditati meae umquam succederes, ut predium, quod in Osulfstidi habeo, pro animae remedio meae sancto Mauricio traderes?" Cui haec omnia profitenti et digito, ut ipse peciit, confirmanti flens respondit: "Mihi non licet vivere; tu autem fac, ut dixisti, et pro certo scias, quod de residuis nil abalienabo vobis, consororibus meis." Sciebat haec omnia conpleri debere, sed speravit in maiori tempore.

77. XXVIII annos prepositus erat et hoc nomen et officium pre caeteris contemporalibus cunctis honorifice tenebat. Sarcophagum ingens ad includendas sanctorum reliquias de argento fecit. Ecclesiam rotundam post incendium huius civitatis magnum dilapsam a fundamento erexit; et ibidem canonicorum congregationem facere proposuit et hiis de sua proprietate predium voluit dare supradictum. Non fuit is verbosus, sed conscienciae secreto congruis temporibus manifestanda contegit. Hoc solum pre omnibus queritur, quod aecclesias et clerum non benedixit; de pallio autem nil doluit. Ineffabilem librorum copiam et sacerdotalem apparatum cum plurimis secularia respicientibus contraxit. Quae omnia in subitaneo eius fine multorum inutiles manus distraxerunt. Sedebat namque tantum VII ebdomadas et II dies.

78. (47.) Hoc totum ideo dixi, ut de eius celeri obitu nec palam nec in occulto ullus miretur vel sua speciali culpa haec evenisse arbitretur; quia multi ante eum plus quam XXX sedebant annos, qui nec hic nec in futuro maioris meriti erant. Ve hiis, qui in hac peregrinatione diu vivunt et id spacium male operando perdunt; et bene illis est, qui dies sibi concessos cum cauta sollicitudine in Christi servicio ducunt. Male operantes quique poenas sibi augent; econtra autem, quibus abbreviatur vita presens, si sunt culpabiles, cito admyssa luunt. Boni autem omnes, etsi corporaliter non eque degant, una tamen felicitatis aeternitate gaudent. Non ille solus tam parvo tempore sedit. Legimus Tertulinum a sancto Stephano papa presbiterii dignitatem et post IIII dies ob amorem Christi constantiamque fidei martyrium a tiranno suscepisse; et in utroque ordine is semper manet. Iste quidem peccata luit et in brevi pro laboribus iustis bravium a Deo recepit, et hoc multis ilico manifestatum fuit. Haec autem omnia enarrare perlongum est; qualiter vero de hiis mihi acciderit, Deo teste, quia non mentior, explicabo.

79. Fui in presidio ad Misni, et in natalicio die apostolorum Symonis et Iudae post matutinam apparuit mihi ille venerandus; et cum hunc mortuum bene cognoscerem, quomodo se res eius haberent, protinus interrogabam. Et ille: "In poenis", inquid, "pro qualitate meriti fueram, quas omnes prorsus iam superabam." Et ego mox admodum gavisus: "Licet mihi", inquam, "campanas sonare et populos ad laudem Dei accendere?" Et ille respondit: "Bene, quia verum est." Et tunc amplius in colloquendo progressus: "Estne", dixi, "hoc vobis notum, quod multorum susurratione mens regis alienata est a vobis, eo quod post ordinationem vestram contra eum multa operari studuissetis?" Et ille: "Credite mihi, obsecro, credite", ingeminans, "quia in hoc culpabilis non sum." Cum autem percontari hunc vellem, cur tam cito obierit, evigilavi, et hoc scire non licuit mihi. Accepi post a veracibus, quod is in omnium commemoratione sanctorum divinis clementer presentari mereretur obtutibus. Omne, quod de illo dixi, non de speciali aliqua suimet caritate protuli, quia verum est, quod ante benedictionem suam mediocriter dilexit me et ob defensionem suimet aecclesiae inpedit multa meae. Veritatis gratia et obprobrii ob mutationem subsequuturi haec locutus sum, minora quam fuerint, quia post se meliorem nullum reliquit. Post huius sepulturam Hericus antistes ex nostra parte ad regem cum electione mittitur, cui mox epistolam de aecclesiae detrimento meae inscriptam et regis clementiam ammonentem commisi.

80. (48.) Interim Bolizlavus de nece archipresulis certus congregato exercitu Libusuam, de qua predixi, peciit; et quia sciebat, ob effusionem Albis ex nostra parte nullum urbanis posse ad auxilium venire, castra metatus est ibi. Miles eius ad bellum hortatus accessit, et defensor ad modicum resistit. Magnam enim hanc urbem nil nisi mille homines tuebantur, cui vix ter totidem suppeterent. Bolizlavus ad prandium sedebat et satellites suos iam victores urbem ingredi gaudens cernebat. Porta aperitur et multorum sanguis effunditur. Capiuntur ex hiis optimi Guncelinus ac Wiso et eiusdem infelix custos Scih vulneratus. Is namque urbem, quamcumque umquam ad tuendum accepit, non ignavia sui, sed infortunio miserabili semper amisit. Hii omnes ducti sunt in presentiam superbi triumphatoris, cuius edictu mox ad custodiendum abducti sunt. Ex sociis autem predicti ducis non minus quam quingenti ibidem remanserunt. Facta est vero haec miserabilis cedes XIII. Kal. Sept.. Divisa tunc inmani preda ac urbe incensa, victrix turba cum seniore suo laeta rediit.

81. (49.) Ab internuntiis festinantibus haec regina in Merseburg tunc manens conperit. Ego autem, prepositi dum ortatu Redingi duo altaria, unum, ubi archiepiscopus requiescit, et aliud in septemtrionali eiusdem templi parte XI. Kal. Septembris dedicarem indignus, in Magadaburg primitus id rescivi et mox ad reginam velociter abii. Omnes nos conprovinciales iuxta Mildam sedere et ad adventum regis haec omnia providere ab ea iussi sumu(s). Interim rex ab expeditione occidentali rev(er)titur et Geronem suimet capellanum ponere (in va)cuum conatur. Huic presul Hericus occurren(s et) legationem suam aperiens non exauditur. Thiedricus nepos meus (tunc) ad Gronam vocatus venit et a rege per manus (succi)pitur et in vice Geronis deinceps habetur. In natali sancti Mathei apostoli rex ad Sehusun venit; et ego accedebam et, cum iam tempus esset, ammonui hunc coram cunctis residentibus, ut aliquid de parrochia meimet caeterisque rebus iniuste ablatis ante constitucionem archipresulis cum eo voluisset tractare. Ibi me tunc firmae suimet fidei commisit, ut cum iusticia aut alio salubri consilio haec finirentur. Postera die rex ad Magadaburg veniens, in refectorio fratrum omnes nos convenire precepit. Ibi tunc regali peticione et salva in posterum electione Gero communiter eligitur; et in aecclesia se primitus altari tradens et communionem fratrum X mansis acquirens, baculum a rege accepit pastoralem; et mox inthronizatus ab Eido unctus est episcopo, nobis confratribus predictis eum adiuvantibus. Thebeorum festivitas martyrum a rege ibi celebre ducitur, et post haec ab archiepiscopo magnificis muneribus idem cum suis omnibus honoratur. Inde hii ad Mers(b)urg properantes diu ibi manebant et procurationem regni (cum) summis tractabant.

82. Erlwinus Cama(ra)censis episcopus in hoc anno ac Conradus et Herimannus puer duces egreii obierunt. Quidam vero monachus infirmitate magna depressus multa per visum sibi revelata vidit, quae interim, dum ipse ea secum loquitur, a presentibus scriptis notata sunt et pro maximo habentur miraculo. Nati sunt autem in hiis diebus duo fratres cum dentibus, in ore similes aucae, quorum alter dextri dimidium brachii, sicut ala aucae, habebat; qui tercia die nativitatis suae invicem ridentes civili dissensione moriuntur. Quidam vero miles, cum bona sancti Clementis vi tolleret et inde rectum facere noluisset, in una dierum a muribus intra cubiculum inpugnatur ineffabilibus. Qui primo fuste arrepto eos prohibere temptans posteaque evaginato eos aggressus gladio et sic nil proficiens, arca quadam, ut ipse rogavit, includitur ac in medium fune suspenditur; et cum exterius haec plaga sedaret hicque liber solvi debuisset, ab aliis usque ad mortem corrosus invenitur. Tunc cunctis presentibus et postea venientibus manifestum fit, quod hunc ira Dei vindex predicti facinoris sola consumpsit.

83. (50.) Interea Iaremirus, de quo predixi, regis gratiam suppliciter petens pro misericordia et restitucione exilium ac custodiam Ethelbodi presulis, Ansfridi successoris episcopi, suscepit; qui in inmensa cede Bawariorum ad Bolizlavum sine regis ac sui licencia cum muneribus iter agencium et trucidacione sibi commissorum et non aliqua regis infidelitate talem promeruit ulcionem. Nostri hoc audientes inimici irriserunt; nostri autem concives id ut sibi profuturum timuerunt. Et hiis liceat in semet ipsis hoc factum cognoscere, qui id consilium regi nostro umquam dedere. Post haec Othelricus frater eius ad Merseburg a rege vocatus venit et regnum, quod sibi iniuste prius usurpavit, gratuito munere suscepit.
Eadem tempestate inundantes pluviae ac se surgentes piratae multum, pro dolor! nocuere. In illo tempore inundante Danubio in Bawariis et stagnante Reno, ita ineffabilis populi ac pecoris, edificiorum quoque et silvarum tali inpetu erutarum multitudo periit, quod omnes harum habitatores parcium sua vel antecessorum memoria id numquam accidisse firmabant, hoc gementes ex variis criminibus suis tunc evenisse et post haec aliquid magnum timentes sibi esse venturum. Equidem longe digressus redeam.

84. (51.) Rex a Mersburg discedens navigio ad Harneburg venit. Ibi cum Sclavis confluentibus plurima discuciens, pace vero ibi firmata rediit et omnium festa sanctorum in Helmanstidi celebravit deindeque occidentales properat invisere regiones.
Interea domna Ludgerd nimis infirmata, me quia unice dilexit et, ut supra memoravi, linea consanguinitatis mihi fuerat coniuncta, per internuncium vocavit. Sed cum post crepusculum ad Walmerstidi, ubi illa iacuit, venirem, caminatam ingressus vidi eam nimis laborantem et ob hoc a spalmis non deficientem. Inter quos hoc solum ore volvebat et mente: "Me", inquiens, "suscepit dextera tua, Domine; ipsi vero in vanum quesierunt animam meam." Haec nullum omnino ad me proferens verbum, cum a me interrogaretur, si sancto voluisset ungi oleo, respondit: "Libenter, quia post hoc Christi voluntas cito perficitur in me." Vestimentis tunc parata novis me vocavit; et perfectis omnibus ad unctionem iuste pertinentibus: "Quam pulcra es nunc!" dixi ad eam; et illa: "Video", infit, "iuvenem formosum ad dexteram", oculis designans in eam. Post haec digressus ob fatigationem itineris diu dormivi et tunc expergiscens audivi eam pre nimio dolore graviter ingemiscentem; et propius accedens cantavi spalterium, usque dum eam in extremis esse presentes testarentur; et tunc conpletis, quae ad haec dicenda erant, cum ipsa sanctorum invitacione transiit felix anima eius Id. Nov. ad sponsi caelestis thalamum.

85. Huius obitum quidam laicus, civis Parthenopolitanus, cum in infirmitate iaceret, predicens: "Est", inquit, "domna Liudgerd de hoc seculo transitura; et vere beatus est ille, qui eam meretur incedere viam." Cum iam primo illucesceret, corpus ad Wallibizi nobis comitantibus defertur et in proxima die iuxta monasterium in aquilonari parte, ubi Liutherdus pater XXVI annos inclusus requiescebat, deponitur et a viro suimet Wirinhario ineffabiliter defletur. Fuerat enim haec vite eius et animae diligens custodia et in divino maxime sudans famulatu pro illo plus quam pro se ieiuniis in frigore et oracione continua peractis et elemosinis ab omnium huc usque tuebatur insidiis hostium. Dico autem cunctis presentibus atque futuris, quicquid boni in hoc seculo pro alicuius memoria a fidelibus exhibetur, si non licet ei prodesse, pro quo agitur, numquam a Deo ei irritatur, qui hoc facere studiosus conatur.

86. In primo Heinrici regnantis anno predicta Liudgerd post mortem patris sui ad virum suum, a quo iniuste tamdiu disiuncta fuerat, mense Ianuario rediit. (52.) Et post nuptias marchio Liutharius in occidente infirmatus et pocione Paulina inebriatus ex inproviso obiit octavo Kal. Febr.; sepultus in Colonia in eodem loco, ubi ipse prius rogavit, in australi parte templi, quo in cena Domini penitentes introducuntur. Huius vidua nomine Godila, quodcumque boni potuit, pro memoria eiusdem facere non desistit. Filio suimet Wirinhario beneficium patris et marcam cum ducentorum precio talentorum acquisivit, permanens in castitate IIII annos. Et tunc consanguineo suimet Hirimanno nupsit, nil curans inpositum ab Arnulfo presule bannum et, quod dexteras episcoporum sibi hoc a Deo interdicencium fefellit trium. Propter hoc est excommunicationis gladio ab antistite predicto iugulata nullamque in procreanda prole spem deinceps adipiscitur.

87. Sed ego delirans, id est ab incepto paululum devians, regis Heinrici inclitam conversationem agrediar. (53.) Is magnam sinodum ob dampnationem Thiedrici Metensis episcopi posuit. Huic in eodem concilio ab omnibus episcopis ibidem convenientibus interdictum est, ut ante purgacionem missam non caneret. Post haec natale Domini in Palithi festivis peregit gaudiis; et ibi tunc Walkerus, Treverensis aecclesiae servus et capellae suimet custos providus, egrotavit et nobis inde euntibus ibidem relinquitur; III. Id. Ian., pro dolor! moriturus.
, pro dolor! moriturus.