Incipit prefatio in vitam gloriose regine Mathildis.
Heinrico regi summe venerationis dignissimo. Explanator huius operis vobis exoptat incrementa spiritualium carismatum, augmenta virtutum et prosperitatem temporalium rerum. Cum multis sit notum vos scientia disciplinaque artium diversarum preditum plurima perlegisse volumina sanctorum vitam patrum in se continentia, quorum exemplis vestra venerabilis conversatio bene potest informari et ad altiora transvehi, non minime est virtutis vos pia vestrorum inquirere facta precedentium propinquorum et maxime vestre proave Mathildis illustris regine, cuius vita lucida merito est imitanda et cuius virtus tanto est laudabilior, quanto sexus fragilior. Gratias agimus vestre almitati vobis placuisse hoc opus a nobis recitari nostre imperitie magnum et nimis formidandum, cum vestro dominatui subiecti sint perplures ingenio et sapientia nobis excellentiores, qui radio lingue profunda possunt penetrare. Vobis imperante hoc opus inchoari difficillimum videbatur nostre parvitati, sed presumptionis esset maxime vestri imperio nos resistere. Implevimus quidem vestrum preceptum ultra modum nostrarum virium, non autem dubitamus invidorum studia affore, qui, quod fecimus, cupiunt reprehendere. Igitur obsecramus vos, rex gloriose et, si fas est dicere, dulcissime, non temeritatis audacia, sed necessitatis causa, librum manualem ne feratis in publicum sapientibus deridendum, priusquam vestra peritia persenserit, quid vestre pietati in eo displicuerit, et hec clementer corrigantur, que vestre sapientie non recta videantur. Dignum est enim, ut, qui huius dictatus est preceptor, sit etiam emendator et defensor, ne a nobis insipienter edita invidorum perfodiantur lingua. Habetis quidem in hoc volumine perpauca vestrorum facta patrum, ex quibus potestis discere, quid agere quidve vobis expediat vitare. Rector totius mundi, qui illorum corda visitando iusta concessit agnoscere et operibus implere, ipse vobis concedat, que recta sunt, agere et alios ad hec admonere et virili fortitudine vos iniusta refugere et aliis prohibere; tribuatque vobis invictissima arma, quibus vestrorum inimicorum superetur sevitia. Ipsius etiam gratia vobis sit fautrix firma et comes assidua et faciat vos exemplum et formam iusticie ad gubernandam fideliterque regendam ecclesiam, ut speculator ydoneus effectus sitis magni consilii, industrie et discipline. Dominus omnes vias vestras ita disponat, ut in omnibus eius mandatis sine reprehensione vivatis et ad bravium superne vocationis perveniatis ibique coronam iusticie atque celestium thesaurorum donativa percipiatis. Si cuiquam in hoc opusculo quid placuerit, laus preceptoris erit.
Explicit prefacio.
(...)
(6) De procreatione liberorum suorum. Deus autem omnipotens sibi servientes numquam derelinquens clementer inspexit bona opera regis Heinrici et beatissime Mathildis atque illis multiplicavit excellentiam nobilissimae prolis. Beatus etiam partus, qui in utroque sexu enituit pulcherrimus, nec particulatim comprehenditur nec penitus reticetur. Otto preclarus ante regalem dignitatem procreatus natu fuerat maximus, forma insignis et moribus illustris. Heinricus autem in regali solio natus iunior fuit annis, sed haut inferior excellentia probitatis. Huic nimirum tanta inerat pulchritudo, ut tunc temporis vix posset alicui comparari viro. In fiducia et armis patri fuerat consimilis, in omni autem tolerantia adversitatis caute observabat vestigia inclite genitricis et propter hec specialiter dilectus sancte dei; quasi esset unicus illius, confovens eum omnibus deliciis ceteris in amore praeposuit filiis atque desideravit ipsum regno potiri post obitum incliti regis Heinrici, si permissu dei voluntas illius posset adimpleri. Hinc etiam venit puero prima labes mali et ob hoc Otto egregius contra fratrem parumper est commotus talique modo inter ipsos crescebat invidia et lis assidua. Bruno vero etate minimus, sed honestate morum haut infimus, in annis puerilibus scolastice deditus censure divino famulatui insudabat dietenus. (...)
(...)
(9) De electione Ottonis regis. Post excessum incliti regis Heinrici ductores primi conveniebant et de statu regni consilium habebant. Perplures diiudicabant Heinricum regno potiri, quia natus esset in aula regali; alii vero desiderabant Ottonem possidere principatus honorem, quia etate esset maior et consilio providentior. Quid plura? Disponente providentia dei sceptrum regiminis cessit Ottoni. Inde magis ac magis inter fratres convalescebat discordia, que inter ipsos versabatur ab infantia. Assidue litigantes nil pacificum mutuo loquebantur. Tunc regius iuvenis Heinricus multa sustinuit adversa, quae inclita mater econtra salutaribus disciplinis lenivit, et sedulo ammonuit scripture dicentis: "Quem enim diligit dominus, corripit et quasi pater in filio complacet sibi." Hic multa de angustiis eius praetermittuntur, quia, si per singula volverentur, narrantibus simul et legentibus prolixa viderentur. Tandem mediator dei et hominum Christus Iesus nolens fratres inter se diutius discordare per sancte matris meritum illos concordavit in unum. Post hec rex Otto prefecit fratrem suum Heinricum ducem super Baiowariorum gentem. (...)
(...)
(20) De prophetia sancte dei. Non etiam prophetie dono caruit, que signorum efficacia enituit. Regalis progenies quodam tempore in Fraso conveniens pariter venerunt regales pueri, filiorum scilicet filii, Otto puer filius Ottonis imperatoris et Heinricus natus Heinrici Baiowariorum ducis; et sicut venerabilis regina hunc pre ceteris suis natis dilexerat, ita et filium eius Heinricum suum parvulum nepotem aliis nepotibus in amore praeposuit. Sedente igitur Mathilda venerabili ad epulas regalis mense et secum Adilheida regina coram astabant pueri iocantes ludo infantili. Tunc Heinricus mense accessit propior, qui sancte dei fuit carior, egregiam aviam diligenter intuens ac familiariter se reclinavit in eius gremium, tamquam ab ea desiderans osculum. Quem venerabilis regina gratanter suscepit et amplectens illum brachiis sic ait: ,,O domine deus omnipotens, gratias tue pietati referimus et laudes, qui hunc parvum nepotem nobis reservasti incolumem, cuius patrem atra dies mortis abstulit. Sed gratias tibi, qui hoc nomen de nostra generatione delere noluisti. Hunc nobis, quaesumus, salvum reserva, quamdiu velis mortali nos teneri in vita, ut nostrum amabilem filium Heinricum per nomen saltem imitetur et vocem." Tunc et venerabilis regina Adelheit sic ait: "Quem exoptabilis est huius pueri aspectus et quam decorus ad intuendum vultus! Ubi ergo invenietur virgo, que ei conveniat forma et ingenio? Nos natam habemus parvulam nomine Hemmam; hanc illi reservemus, si deo placet et vobis, ut nobis copuletur hic gener exoptabilis." Econtra Christi famula reticuit et diu in responsione hesitavit. Post hec longa trahens suspiria hec reddidit verba: "Absit, ut de nostra parte vobis eveniat tantum triste; expedit enim filie vestre feliciori se viro adiungere. Hoc nomen tunc solummodo decus habuit, quamdiu dominus noster Heinricus vixit. Postquam autem in posteros venit, numquam infortunio caruit. Quid dicimus de angustiis et tribulationibus, quas sustinuit pater ipsius? Sed enim adhuc in divina dispositione est, quid huic debeat accidere. Speramus autem hoc nomen non excidere de genere nostro, priusquam aliquis parvulus nepos oriatur de eiusdem pueri semine, qui sublimetur regali dignitate." Quis autem dubitet electe Christi famule prophetiam in christianissimo rege Heinrico nunc esse impletam, qui sine vi et armis suscepit culmen regiminis et tranquillitate pacis nunc tenet honorem dignitatis? O rex Heinrice merito laudande, induc etiam atque etiam menti tue prophetiam insignis regine et cognosce te tante dignitatis ascendisse solium per ipsius interventum et meritum. Dominus deus omnipotens, qui te elegit et sine vi culmen honoris concessit, tribuat tibi copiam benedictionis sue coronetque te corona iusticie, faciat te blandum iustis et terribilem impiis, quatinus iusticiam sectantes per lenitatis mansuetudinem corrobores et errantes per iusticie districtionem terrifices. Angelus domini te semper precedat, comitetur et subsequatur, qui omnes actus tuos dirigat et cunctos inimicos sub tuis pedibus conterat, ut ad profectum sancte ecclesie diuturno vivas tempore et postmodum vitam percipias sine fine. Auctor huius dictatus non omitteret, quin tibi, rex gloriose, perpetue felicitatis et mundane prosperitatis plus exoptaret, si non ab invidis magis deputaretur vituperationi adulationis quam caritati veritatis. Supersunt plurima de te laudabiliter dicenda, sed hec praetermittenda sunt, ut ora invidorum obstruantur.
(...)